Go­laý­da «Gü­lüň owa­dan!» ady bi­len ge­çi­ri­len bäs­le­şiginiň welaýat tapgyry Mil­li «Ak bugdaý» mu­ze­ýin­de ýaý­baň­lan­dy. Ony Türk­me­nis­ta­nyň Ze­nan­lar bir­le­şi­gi­niň Mer­ke­zi Ge­ňe­şi hemde Türk­me­nis­ta­nyň Kär­deş­ler arka­la­şyk­la­ry­nyň Mil­li mer­ke­zi bi­lelik­de yg­lan et­di. We­la­ýa­ty­my­zyň äh­li et­rap­la­ryn­dan ge­len çe­per el­li, zäh­met­sö­ýer ze­nanla­ryň ara­syn­da ge­çi­ri­len ke­çe we keçe önüm­le­ri­ni taý­ýar­la­mak us­sat­ly­gyny açyp gör­kez­ýän bäs­le­şi­giň we­la­ýat tap­gy­ry­na jem­gy­ýet­çi­lik gu­ra­ma­la­rynyň we­kil­le­ri, köp­çü­lik­le­ýin ha­bar beriş se­riş­de­le­ri­niň iş­gär­le­ri, me­de­ni­ýet us­sat­la­ry, ene­ler we köp san­ly ýaş­lar gat­naş­dy. Türk­me­nis­ta­nyň Ze­nan­lar bir­le­şigi­niň Ahal we­la­ýat bö­lü­mi­niň hem-de Kär­deş­ler ar­ka­la­şyk­la­ry­nyň we­la­ýat bir­leş­me­si­niň bi­le­lik­de gu­ra­ma­gyn­da ge­çi­ri­len, ke­çe se­ne­di­ne ba­gyş­la­nan bu bäs­le­şi­giň mak­sa­dy mil­li mi­ra­symy­zy ös­dür­mek­den, öý­le­ri­mi­ziň beze­gi bo­lan türk­men ke­çe­le­ri­niň aja­ýyp nus­ga­la­ry­ny has-da kä­mil­leş­dir­mekden, mil­li el iş­le­ri­mi­zi açyp gör­kezmek­den, ýaş­lar­da zäh­met ter­bi­ýe­si­ni ös­dür­mek­den, mil­li gym­mat­lyk­la­ry­myza, ene-ma­ma­la­ry­myz­dan mi­ras galan aja­ýyp el iş­le­ri­ne bo­lan hö­we­si art­dyr­mak­dan yba­rat bol­dy. Bäs­le­şi­ge gat­naş­mak üçin we­laýa­ty­my­zyň et­rap­la­ryn­dan we Te­jen şä­he­rin­den ge­len bir-bi­rin­den us­sat ze­nan­lar üç şert­den yba­rat bo­lan bu bäs­le­şi­ge örän taý­ýar­lyk­ly ge­len­dikle­ri­ni mä­lim et­di­ler. Bäs­le­şi­giň il­kin­ji şert­le­ri­ne la­ýyk­lyk­da bäs­deş­ler öz­le­rini ta­nyş­dy­ryp, ke­çe bi­len bag­ly ga­dymy usul­la­ry ulan­mak ar­ka­ly, türk­men mil­li ke­çe­si­ni taý­ýar­la­mak iş­le­ri­niň ýüň saý­la­mak, saý­mak, bo­ýa­mak, dara­mak, piş­ge ýa­sa­mak, ke­çe ga­myşy­ny do­ka­mak, ke­çe gül­le­mek, ke­çe bas­mak ýa­ly in­çe til­sim­le­ri ba­ra­da düşün­di­riş ber­di­ler. Şeý­le hem olar ke­çe üçin ze­rur bo­lan gu­ral­la­ryň ula­ny­lyş aý­ra­tyn­lyk­la­ry ba­ra­da du­rup geç­mek bi­len, bu se­ne­diň in­çe syr­la­ry­nyň tapa­wut­ly ta­ra­py­ny açyp gör­kez­di­ler. Bäs­le­şi­giň ikin­ji şer­tin­de ze­nan­lar ga­dy­my mil­li na­gyş­la­ry: «ak tüý­nük», «gy­zyl tüý­nük», «gö­ze­nek», «saý­lan», «gül­ýaý­dy», «se­kiz go­çak», «ge­lin bar­mak», «ga­pyr­ga», «öküz oňur­ga», «hin­di go­çak», «iç­ýan ag­zy», «ta­zy guý­ruk», «bar­mak» we şu­lar ýa­ly onlar­ça nus­ga­la­ry sa­lyp, ke­çe gül­le­mek, gül­le­riň at­la­ry­nyň ber­ýän ma­ny­sy­ny açyp gör­kez­mek ar­ka­ly bäs­leş­di­ler. Bäs­le­şi­giň üçün­ji şer­ti hem gy­zykly bol­dy. Bu şert­de ze­nan­lar Ber­ka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­ty­ýar­lyk döw­rü­niň gö­zel te­bi­ga­ty­ny su­rat­lan­dyr­ýan tä­ze na­gyş­ly ke­çe­le­ri gül­le­di­ler we ola­ryň taý­ýar gör­nüş­le­ri­ni nus­ga hök­mün­de gör­kez­di­ler. Şeý­le hem bäs­deş­ler halky­my­zyň mi­ra­syn­dan ke­çe bi­len bag­ly ga­dy­my ro­wa­ýat­la­ry, ta­ry­hy mag­lumat­la­ry, yrym­la­ry, goş­gu­dyr ga­zal­la­ry, aý­dy­şyk­la­ry us­sat­lyk bi­len be­ýan etdi­ler. Bäs­le­şi­ge gat­na­şan ze­nan­la­ryň aý­dy­şy ýa­ly, ke­çe­ler hem türk­men tebi­ga­ty­nyň dil bi­len be­ýan edip bol­maýan tä­sin gö­zel­li­gi­ni, mäh­rem ze­nan­la­ryň kö­ňül ar­zuw­la­ryny, hal­ky­my­zyň ga­dy­my­ýe­ti­ni we şu gü­nü­ni şöh­le­len­dir­ýän ha­ly sun­ga­ty­myz we dok­ma önüm­le­ri­miz ýa­ly hal­ky­my­zyň mil­li buý­san­jy ha­sap­lan­ýar. Ke­çe bäs­le­şi­gin­de ke­çä­niň na­gyş­la­ry­nyň ha­ly çi­tim­le­rine sal­nan nus­ga­sy hem bar eken. Bäs­le­şi­ge gat­na­şan eli çe­per ge­lin-gyz­la­ryň aýtma­gy­na gö­rä, ke­çe­ler go­ýun ýü­ňün­den taý­ýar­lan­ýar. Bu ýüň­den taý­ýar­lan­ýan ke­çe­ler berk, sag­ly­ga peý­da­ly we ýy­ly bol­ýar. Bäsle­şik­de ke­çe üçin saý­la­nyp alyn­ýan ýü­ňüň hi­li, onuň ýuw­luş aý­ra­tyn­lykla­ry, bo­ýa­ly­şy, da­ra­ly­şy, piş­ge ýa­sap, sü­mek çe­ki­li­şi, süýk­dü­ri­li­şi, gy­ra­sy­nyň ga­ra­la­ny­şy, gül­le­ni­li­şi, na­gyş­la­ry­nyň dol­du­ry­ly­şy ha­kyn­da gy­zyk­ly mag­lumat­lar aý­dyl­dy. Ze­nan­la­ry­my­zyň şeýle us­sat­lyk­la­ry, ba­şar­jaň­lyk­la­ry ar­ka­ly şu gün­le­re çen­li kä­mil­le­şip ge­len keçe se­ne­di­mi­ze hal­ky­my­zyň is­le­gi gün gel­dik­çe art­ýar. Wa­ta­ny­my­zyň ösüş-öz­ge­riş­le­ri­ne ha­lal zäh­met­le­ri bi­len uly go­şant goşýan türk­men ze­nan­la­ry­nyň yla­hy zehin­le­ri, ukyp-ba­şar­nyk­la­ry we er­jel­likle­ri bi­len dö­rän aja­ýyp el iş­le­ri di­ňe bir türk­men hal­kyn­da däl, eý­sem dün­ýä ýurt­la­ry­nyň ra­ýat­la­ryn­da hem aý­ra­tyn tä­sir gal­dyr­ýar. Ze­nan­la­ry­my­zyň çeper el­le­ri­niň, ir­gin­siz zäh­me­ti­niň ajaýyp nus­ga­sy bo­lan türk­men ke­çe­le­ri mil­li gym­mat­ly­gy­myz bo­lup hal­ky­myzyň buý­san­jy­na buý­sanç goş­ýar. Her bir hal­kyň sün­nä­läp, synt­gy­lap, ti­mar­lap-ta­raş­lap sun­gat de­re­je­si­ne ýe­ti­ren el iş­le­rin­de şol hal­kyň ta­ry­hygeç­mi­şi, gel­je­gi, ýü­rek ar­zu­wy, şöh­ratly gel­je­ge bo­lan yna­my öz be­ýa­ny­ny tap­ýar. Ene-ma­ma­la­ry­myz­dan mi­ras ga­lan el iş­le­ri­miz döw­let­li ojak­la­rymy­zyň ýa­ra­şy­gy, toý­ly gün­le­ri­mi­ziň gel­şi­gi­dir. Zäh­met siň­di­ri­lip, yh­las bilen ke­ma­la ge­ti­rilýän ke­çe­ler di­ňe bir gö­zel­li­gi, tä­sin­ligi bi­len çäk­len­män ola­ryň adam sag­lygy­na ber­ýän peý­dasy hem ulu­dyr. Oba ýer­le­ri­ne ba­ra­nyňda, uly-uly dal­barla­ryň aşa­gyn­da­ky giň se­ki­le­riň üs­tü­ni be­ze­ýän dür­li-dür­li, al-el­wan gül­li owadan ke­çe­le­ri syn­lap göw­nüň açyl­ýar. «Ke­çä­niň berk we owa­dan bol­ma­gyny ga­zan­mak üçin onuň ýü­ňü­niň saýla­ny­lyp al­ny­şy­na aý­ra­tyn uly üns berme­li» di­ýip gy­zyk­ly gür­rüň be­ren us­sat ke­çe­çi ze­nan­lar ke­çe üçin köp­lenç güýz ýü­ňü­niň saý­lany­lyp, şol bir wag­tyň özün­de ýaz ýü­ňü­niň hem deň de­re­je­de ula­nyl­ýan­dy­gy­ny gür­rüň ber­di­ler. Ýaz ýü­ňi reň­ki go­wy al­ýar, da­ra­lan­da-da uzyn-uzyn sü­ýüm­ler­den eriş­ler — uçlar çyk­ýar. Ýaz ýü­ňü­niň ha­ly do­ka­mak üçin ula­ny­lan bö­le­gin­den ga­la­ny­ny keçe taý­ýar­la­mak­da ge­rek­len­ýär. Şeý­le edi­len­de hem-ä ýü­ňüň tyg­şyt­ly bol­ýar, hem-de gy­rym­sy ýüň­ler ke­çe et­mek üçin has amat­ly­ly­gy bi­len ta­pa­wut­lanýar. Şeý­le hem ýüň saý­gy­sy ýe­ti­ri­lende, mä­käm da­ra­lan­da ke­çe berk we sy­pa­ýy gö­rün­ýär. Ba­sy­my ýe­ten ke­çe bi­len ba­sy­my ýet­me­dik ke­çä­niň ta­pawu­dy ulu­dyr. Ba­sy­my ýe­ten ke­çe ga­lyň bol­ýar. Onuň ýü­zün­den eli­ňi gez­di­reniň­de, ol edil ba­ga­na sy­pan ýa­ly ow­nujak ýy­gyr­lar bi­len ör­tü­len bol­ma­ly­dyr. Ba­sy­my do­ly ýet­me­dik ke­çe­ler ýumşak we te­kiz bol­ýar. Her bir zäh­me­tiň adam­dan yh­las we güýç ta­lap edi­şi ýaly, ke­çe­le­ri ke­ma­la ge­tir­mek üçin hem köp azap çe­kil­ýär. Ola­ryň berk­li­gi we owa­dan­ly­gy bi­ziň öz eli­miz­de­dir. Ke­çe­ler ga­dy­my dö­wür­ler­den bäri hal­kyň çuň­ňur söý­gü­si­ne my­na­syp bo­lup, şu gün­ki bag­ty­ýar gün­le­ri­mizde olar has hem ar­zy­ly se­ne­de öwrül­di. Ke­çe gül­le­nil­ýän wag­ty aňyr­dan ge­len adam: «Gü­lüň owa­dan!» di­ýip ýüz­le­nen-de, ke­çe us­sat­la­ry: «Ýü­züň owa­dan!» di­ýip ge­le­ni gar­şy al­ýarlar. Ke­çe işin­de önü­miň sün­nä­li­li­gi­ne we syn­çy­ly­ga aý­ra­tyn üns be­ril­me­lidir. Ýüň ýuw­lup, reňk­le­nip, da­ra­lyp, süý­lüp bo­lan­soň, peş­mek ýa­sa­mak, ke­çe gül­le­mek iş­le­ri baş­la­ýar. Gy­raga­ra goý­lan­dan soň, na­gyş­la­ryň içini dol­dur­mak işi do­wam ed­ýär. Ola­ra «ala­go­wur­dak» ýa-da «kir­pik» hem di­ýil­ýär. Gül­le­re gyl ur­maz ýa­ly ýaz çüp­re­gi­ni ýa-da da­rak di­şi­ni goý­saň ke­çä­niň reň­ki du­ry we owa­dan bol­ýar. Bu usul ke­çe ba­sy­lan­da go­wy gir­megi­ne-de ýar­dam ber­ýär. Bu iş­ler­den soň ke­çä­niň ar­ka­sy­na owa­dan­lyk üçin gu­zy ýü­ňü­ni goý­maly we ke­çä­ni gam­şa sa­lyp öl­läp goýma­ly. Bir sa­gat ge­çen­den soň, düý­rüp ga­myş­da çek­me­li. Ke­çe ma­za­ly ke­çe sy­pa­ty­na ge­len­soň, il­ki ýu­waş, soň­ra ýy­gy-ýy­gy­dan onuň çalt­lyk bi­len basy­my­na gi­riş­me­li. Has ök­de we güýç­li sa­ýyl­ýan ke­çe­çi­ler ke­çä­niň gy­ra­sy­ny bas­ma­ly (sür­me­li). Ke­çe ta­ba ge­lensoň, ke­se­li­gi­ne ar­ky­dyk et­me­li. Ar­ky­dyk et­mek bi­len ke­çä­niň ini­niň we bo­ýu­nyň öl­çe­len ta­la­ba we ta­ba la­ýyk bol­ma­gy ga­za­nyl­ýar. Ýa­maş­gan ar­ky­dy­gy alyp ba­saň­soň, ke­çe ba­ga­na kys­my ty­gyrdap du­ran de­re­jä ýet­ýär. Ke­çe şu de­rejä ýet­me­se göw­ne­jaý ha­sap edil­me­ýär. So­ňa­ba­ka ke­çe nä­çe çalt ba­syl­sa şonça-da ýeň­läp baş­la­ýar. Ba­şu­jy ga­lyp baş­lan ke­çä­niň maza­ly eýi ýe­ten ha­sap edil­ýär. Türk­men­çilik­de: «Ke­çe­si boldum diý­mez, eýesi öl­düm diý­mez» diý­len sö­züň ge­lip çyk­ma­gy hem ke­çäniň ba­sy­my­nyň näçe köp bol­du­gy­ça, hi­li­niň hem ýo­ka­ry bol­jak­dy­gyn­dan, keçä­niň aza­by­nyň köplü­gin­den ha­bar berýär. «Ke­çe gö­wün­li gel­niň bol­sun!» di­ýil­me­gi­niň ma­ny­sy hem ke­çä­niň ta­ba gel­me­gi­niň aň­sat­dygyn­dan, kem­ter ýe­ri­niň sä­hel ka­kaň­da ýe­ri­ne bar­ýan­dy­gyn­dan yba­rat­dyr. Umu­man, hal­ky­myz­da ke­çe bi­len bag­ly aý­dyl­ýan her bir tym­sal dur­muş ha­ky­ka­tyn­dan göz­baş al­ýar. Ke­çe­ler açyk meý­dan­da iş­le­ýän ço­pan­dyr çoluk­la­ry, iş­çi-daý­han­la­ry gu­ragy­ry kese­lin­den go­ra­ma­ga-da ukyp­ly­dyr. Ol so­wuk we çyg ge­çir­me­ýän­di­gi bi­len aý­ra­tyn ta­pa­wut­lan­ýar. Ke­çe bas­mak işi ze­nan­la­ryň başar­nyk de­re­je­si­ni tiz ýü­ze çy­kar­ýar. «Aý­na­da gör­nen ýa­ly» diý­dir­ýän, gö­re­ne mä­lim bu hü­när yh­la­syň we ze­hi­niň öl­çeg te­re­zi­si ýa­ly­dyr. Berka­rar döw­le­ti­mi­ziň bag­tyýar­lyk döw­rün­de hor­mat­ly Pre­zi­den­ti­mi­ziň taý­syz tagal­la­sy bi­len ene-ma­ma­la­rymyz­dan mi­ras ga­lan ga­dy­my hü­när­le­ri­mi­ze, mil­li däp-dessur­la­ry­my­za ýo­ka­ry üns beril­ýär. Biz mu­nuň aý­dyň mysa­ly­na «Gü­lüň owa­dan!» at­ly bäs­le­şik­de ýe­ne bir ge­zek aý­dyň göz ýe­tir­dik. Diý­seň gy­zyk­ly ge­çen bäsle­şi­giň ahy­ryn­da onuň eminle­ri­ne ýe­ňi­ji­le­ri­ni saý­la­mak ýe­ňil düş­me­di. Bir-bi­rin­den us­sat bäsdeş­le­riň ara­syn­dan has ök­de­le­ri öňe saý­lan­dy. Ne­ti­je­de, bi­rin­ji baý­rak­ly or­na Ak bug­daý et­ra­by­nyň ke­çe ussa­dy Gül­je­mal An­na­ber­di­ýe­wa, ikin­ji or­na bol­sa Bä­her­den et­ra­byn­dan gelen ke­çe­çi ze­nan Gur­ban­gö­zel Amanmy­ra­do­wa my­na­syp bol­dy. Bäs­le­şi­ge gat­na­şan­la­ryň äh­li­si­ne ony gu­raý­jy­lar ta­ra­pyn­dan sow­gat­lar da­ba­ra­ly ýagdaý­da gow­şu­ryl­dy. Bäs­le­şik­de ýe­ňi­ji bo­lan­lar onuň döw­let tap­gy­ry­na gatnaş­ma­ga hu­kuk al­dy­lar. Dürnabat AŞYROWA, ýörite habarçymyz. SU­RAT­LAR­DA: da­ba­ra­dan pursat­lar.